پیری نوری به آسیب و پیری زودرس پوست گفته می‌شود که عمدتاً ناشی از مواجهه طولانی‌مدت و تجمعی با اشعه ماوراءبنفش خورشید (UVA و UVB) و تا حدی نور مرئی با انرژی بالا است. این نوع پیری کاملاً قابل پیشگیری است و با پیری ذاتی (طبیعی) تفاوت‌های واضحی دارد.
ویژگی‌های اصلی پیری نوری
- شروع زودتر از پیری طبیعی (حتی از دهه دوم زندگی در افراد با پوست روشن)
- چروک‌های عمیق و مشخص (به‌ویژه خطوط اخم، خطوط پیشانی، پنجه‌کلاغی دور چشم)
- شلی و افتادگی پوست (به‌دلیل تخریب شدید الاستین)
- لک‌های قهوه‌ای، کک‌ومک خورشیدی و ملاسما
- پوست زبر، خشک و چرمی‌مانند (به‌خصوص در صورت، گردن، پشت دست‌ها و سینه)
- مویرگ‌های گشاد شده (تلانژکتازی) و قرمزی دائمی
- الاستوز خورشیدی (تجمع غیرطبیعی و آسیب‌دیده الاستین در درم)
مکانیسم علمی اصلی
اشعه UVA و UVB → تولید رادیکال‌های آزاد و گونه‌های اکسیژن فعال (ROS) → فعال شدن آنزیم‌های ماتریکس متالوپروتئیناز (MMP-1, MMP-3, MMP-9) → تجزیه سریع کلاژن و الاستین → کاهش شدید هیالورونیک اسید و گلیکوزآمینوگلیکان‌ها.
تفاوت خلاصه با پیری ذاتی
| ویژگی | پیری ذاتی (طبیعی) | پیری نوری (خورشیدی) |
|---|---|---|
| علت اصلی | گذشت زمان و ژنتیک | اشعه UV خورشید |
| چروک | ریز و سطحی | عمیق و مشخص |
| رنگ پوست | روشن و یکنواخت | لک‌دار، قهوه‌ای، قرمز |
| بافت پوست | نازک و خشک | زبر، چرمی، شل |
| قابل پیشگیری؟ | خیر (فقط قابل کند کردن) | بله – تقریباً کامل با ضدآفتاب |
نتیجه: پیری نوری مسئول حدود ۸۰–۹۰٪ از علائم قابل‌مشاهده پیری پوست صورت در افراد بالای ۴۰ سال است. بهترین و مؤثرترین راه پیشگیری، استفاده روزانه و مداوم از ضدآفتاب با SPF 50+ و PA++++ حتی در روزهای ابری یا داخل خانه است.
